ACTIVIDADE 14. EN QUE SE PARECE UN CONTO A UN PROGRAMA?
Actividade dirixida a todo o alumnado.
Obxectivos
Introducir a construcción de programas de ordenador como a aprendizaxe dunha lingua convencional.
Desenvolvemento
A comunicación entre persoas realízase se ambas persoas coñecen un mismo idioma ou lingua coa que poden entenderse.
A mensaxe é o elemento que leva a información entre as persoas (entre o emisor e o receptor). Na escrita podemos dicir que a mensaxe pode ser unha frase, un párrafo, texto, redacción, conto, novela, etc.
As linguas ou idiomas que entenden os ordenadores chámanse linguaxe de programación e a mensaxe para comunicarnos con eles, para definir tarefas, serán os programas. Polo tanto, os programas informáticos son os contos da informática.
Analizando as semellanzas e diferencias entre as linguas convencionais que coñece o alumnado, explórase as coincidencias coas linguaxes de programación para explicar os mecanismos básicos de construcción de programas (de escritura de contos informáticos).
Este proceso, de igual xeito que a aprendizaxe dunha lingua convencional, ten moito que ver coas nosas experiencias vitais.
Relación
Relación coas materias de lingua e calquera materia relacionada con TIC (sobre todo no caso da ESO). Tamén se poden utilizar moitos exemplos sinxelos de matemáticas.
Ao final desta actividade atoparás un apartado con algúns apuntes sobre a linguaxe de programación Python.
Hoxe en día, a maioría das persoas da nosa sociedade saben executar programas informáticos (no que segue chamarémoslles so programas para abreviar) en distintos tipos de “máquinas de computación” (ordenadores, móbiles, videoconsolas e outros aparellos) para realizar distintas tarefas. Por exemplo, usamos navegadores (Google Chrome, Mozilla Firefox, Microsoft Edge, etc) para buscar información en internet, visores de vídeos e fotos, xogos de ordenador e vídeoconsola, procesadores de texto (Libre office writer, Microsoft word), programas para a realización de presentacións, etc.
Pero, podemos imaxinar como son as súas tripas, como funcionan e como se constrúen? A curiosidade na infancia pode ser inmensa e, por iso, moitas veces as nenas e nenos abren os seus xoguetes para ver que teñen dentro.
Neste obradoiro imos tentar meternos dentro dos programas para velos por dentro.
Farémolo desde a óptica das linguas e a comunicación, polas semellanzas que ten a construcción de programas coa aprendizaxe de idiomas para a comunicación entre persoas.

Figura 1
Dúas persoas non se poden comunicar verbalmente ou por escrito se non coñecen a mesma lingua ou idioma.
Se estudante A fala en chino e estudante B non sabe nada de chino, non poden comunicarse entre eles, porque o estudante B non entendería nada aínda que a frase que lle di a estudante A sexa moi simple, como a mostrada na figura 1.
Unha mensaxe é o intercambio de información na comunicación.
En calquer comunicación hai unha persoa que proporciona información (emisor) e alguén que a recibe (receptor). O intercambio entre o emisor e receptor é a mensaxe.
Na comunicación escrita, esta mensaxe pode ser unha frase, un párrafo, unha redacción, un conto ou unha novela. A mensaxe máis pequena podemos considerar que é unha frase (porque contén unha información relevante), aínda que moitas veces esa frase sexa simplemente unha palabra.
Unha novela estaría no outro extremo do tamaño de información.
Moitas linguas ou idiomas teñen aspectos en común.
O alumnado coñece varias linguas (supoño que en Galicia coñece, polo menos, o castelán, galego e inglés), e podemos debatir con el as diferencias e semellas desas linguas que coñece.
Por exemplo, cada lingua ten un vocabulario (palabras) distinto (aínda que as palabras se forman co mesmo alfabeto). Porén, nestes idiomas as regras para construir frases son parecidas, xa que as frases teñen suxeito, verbo e predicado. En todas estas linguas hai artigos, pronomes, verbos, sustantivos, etc.
Por iso, cando xa coñecemos certa teoría nunha das linguas, é máis doado aprendela nas outras linguas.
Calquera lingua pódese utilizar a distintos niveis.
A lingua que falan ou escriben estudantes de infantil non ten nada que ver coa linguaxe que utilizan persoas eruditas (novelistas, profesorado, intelectuais, xornalistas, etc).
Na construción de programas utilízanse linguaxes de programación.
Non vos sorprende que se utilice a palabra “linguaxe” co complemento “de programación”.
Por que esta denominación?
Porque, en esencia, o que utilizamos na enxeñaría informática para construír programas de ordenador é unha lingua máis.
Unha lingua que podemos tentar aprender como o resto das linguas que xa coñecemos.
Seguindo este razoamento, aprender a programar (a construir programas informáticos ou de ordenador), pode ser similar ó proceso de aprendizaxe de calquer outra lingua.
Reflexionemos sobre como aprendimos as linguas que coñecemos. Pódese abrir un debate na aula. Algunhas opinións que poden saír son:
1
As coñecidas como linguas “maternas” aprendémolas desde bebés por imitación doutras persoas que xa falan.
Neste caso aprendemos a falar un idioma pero non somos conscientes das regras e construcións que usamos.
2
O resto das linguas aprendémolas seguindo un esquema.
Primeiro coñecemos vocabulario básico, despois construímos frases simples, máis tarde imos, progresivamente, aprendendo construcións máis complexas ate que xa somos capaces de realizar as primeiras redacións sobre un tema.
Este esquema tamén se usa no sistema educativo desde a educación infantil (construír frases simples) e perfeccionando na educación primaria (construír redacións elaboradas ou facer os primeiros contos).
Un conto será un conxunto de frases que relatan unha información con sentido e que comunica algo.
A aprendizaxe das linguas dos ordenadores caería neste tipo, xa que ningunha persoa no planeta as aprende como linguas “maternas”.

Figura 2
Polo tanto, un programa é un conto escrito nunha linguaxe de programación.
Para construír un programa terei que aprender o idioma dos ordenadores, que hai varios como idiomas na vida real. Igual que co resto das linguas terá un vocabulario e unhas regras para a encritura de frases.
Neste caso, o conto será tamén un conxunto de frases (que as persoas da programación chaman sentencias) que lle indican ó ordenador cómo ten que realizar certos procesos para que realice a tarefa para a que foi construido.
Por exemplo, un visor de vídeos terá que, dado un arquivo con un vídeo, realizar a tarefa de reproducilo, é dicir, ir mostrando os distintos frames do vídeo na pantalla cada certo tempo ate que chega ó final.
Na vida real, os contos poden ser simples e curtos (como os que usamos en educación infantil) o contos moi complexos e elaborados (como as novelas para adultos), tal como se expresa na figura 2.
De igual xeito, na programación os programas poden ser moi simples (como calcular a suma dun conxunto de números) ate as novelas complexas (os programas gráficos que manexamos habitualmente).
Aquí só veremos cómo construír contos infantis, é dicir, as bases da construción deses contos.
Estas son as seccións que atoparás nesta actividade: