TEMAS E MOTIVOS

As grandes esferas temáticas non acollen novidades en sentido estrito, aínda que existe unha clara intención de superar logros herdados, mesmo en ámbitos onde quedaba escaso lugar para a experimentación, como a poesía amorosa. A faceta moral, predilecta en poetas sevillanos como Rioja ou Fernández de Andrada, pero tamén nos aragoneses Argensola, atopa o seu cénit na produción quevedesca. 

A sátira de tipos e estados, despregada con profusión nas letrillas de Góngora e Quevedo, convive co burlesco e unha tendencia á parodia que forma parte do espírito dun tempo que privilexia a destrución de referencias mitolóxicas clásicas. 

A poesía relixiosa asiste ao éxito da tradución de salmos bíblicos, rastrexado por Núñez Rivera (2010), que inspira cancioneiros estritamente orixinais como o Heráclito cristiano de Quevedo. Pero caben tons peculiares nos poemas sacros de Lope, transidos de intimismo e familiaridade, salpicados ocasionalmente de notas pastorís. E tamén achan unha senda de éxito expresións máis incompatibles cos nosos gustos actuais, como os «conceptos espirituais» de Ledesma. Ao enriquecer todos os temas e motivos, a modalidade descritiva, ao servizo de distintos temas e finalidades, desprega todo o seu potencial expresivo nas plumas do Barroco.

Poesía amorosa

Amor cortés, amor petrarquista, amor platónico, amor ovidiano.

Textos para o comentario na aula:

  • «Imagen celestial, cuya belleza» (Conde de Villamediana)
  • «Mientras por competir con tu cabello» (Góngora)
  • «Ni sé si muero ni si tengo vida» (Leonor de la Cueva y Silva)

 Imagen de un manuscrito que copia poemas de Leonor de la Cueva y Silva y de otros autores.

  Imaxe dun manuscrito que copia poemas de Leonor de la Cueva y Silva e de outros autores

Poesía moral

Crítica de vicios e condutas, estilo elevado, fondura teórica.

Textos para o comentario na aula:

  • Epístola moral a Fabio, «Fabio, las esperanzas cortesanas» (Fernández de Andrada)
Poesía satírica e burlesca

Textos para o comentario na aula:

  • Sátira de tipos sociais. «Ya de mi dulce instrumento» (Góngora)
  • Sátira contra mulieres. «Aunque Ovidio te dé más documentos» (Bartolomé Leonardo de Argensola)
  • Burla defectos físicos. «Érase un hombre a una nariz pegado» (Quevedo)
Poesía relixiosa

Textos para o comentario na aula:

  • «Pastor que con tus silbos amorosos» (Lope de Vega)
  • «–¡Al blanco, al blanco, que está» («Conceptos espirituales» de Ledesma)

Retrato do poeta e dramaturgo Lope de Vega.

Lope de Vega

Outras: poesía encomiástica e circunstancial, épica 
A modalidade descritiva