ACTIVIDADES PROPOSTAS
Co propósito de alcanzar os obxectivos formulados na presente unidade, semellantes aos da materia no seu conxunto, proponse unha serie de actividades que permiten ampliar e pór en práctica os contidos teóricos previamente expostos.
Para o seu correcto desenvolvemento, resulta imprescindible que o alumnado realice, como actividade obrigatoria non presencial, a lectura individual e crítica da antoloxía da poesía barroca preparada pola profesora para esta unidade, dispoñible na aula virtual da materia. Ademais, deberán asimilar o contido teórico relacionado con ela, proporcionado na aula.
A todo o mencionado engádense as seguintes tarefas, que se desenvolverán de forma individual, aínda que algunhas delas serán en grupo durante as sesións expositivas e interactivas da materia:
- Comentario de textos das obras incluídas na antoloxía de lectura obrigatoria elaborada pola profesora, o que implica unha lectura previa por parte do alumnado. Proponse unha distribución de textos, de acordo cos distintos contidos da unidade didáctica:
Canles de transmisión
Comentario na aula sobre as distintas canles de transmisión, manuscrita e impresa, dos textos poéticos, con exemplos de cada tipo: antoloxías de varios autores (Cancionero de 1628, Flores de poetas ilustres, Romancero general), recompilacións dun único autor (manuscrito Chacón, Rimas de Lope de Vega e Desengaño de amor en rimas de Soto de Rojas) e obras poéticas soltas (jácara de Escarramán). A través de reproducións dixitais, os estudantes coñecerán os trazos materiais dos soportes, o contido dos volumes e a súa recepción no momento histórico (Anexos 2 e 3).
Xéneros poéticos do Barroco
Comentario sobre os xéneros poéticos vixentes no barroco español, procedentes de tres tradicións importantes: neoclásica (silva estaciana, anexo 1.1), italiana (canción, anexo 1.2) e castelá. Como exemplo da principal novidade métrica e xenérica, a silva, estudarase un poema de Francisco de Rioja e un fragmento das Soledades de Góngora (anexo 1.3).
Temas e motivos
Comentario na aula de diversas composicións que exemplifican os temas e motivos de maior relevo na poesía do século XVII: a poesía amorosa (poemas do Conde de Villamediana e Góngora, anexo 1.4); a moral (unha epístola de Fernández de Andrada, anexo 1.5); a satírico-burlesca (textos de Góngora, Bartolomé Leonardo de Argensola e Quevedo, anexo 1.6); a poesía relixiosa (poemas de Lope de Vega e Ledesma (anexo 1.7).
Agrupacións de poetas
Comentario de poemas de escritores pertencentes ás diferentes agrupacións, establecidas con criterios cronolóxicos (tres xeracións), xeográficos e estéticos. No caso dos poemas andaluces, diferenciarase a produción dos sevillanos (Rodrigo Caro, Francisco de Rioja, Andrés Fernández de Andrada, Arguijo, Medrano e Jáuregui, anexo 1.8) da do grupo antequerano-granadino (Pedro Espinosa, anexo 1.9). Os poetas de Aragón estarán representados polos irmáns Argensola e por Villegas (anexo 1.10). No caso dos casteláns, comentarase un poema do Conde de Salinas (anexo 1.11).
Trazos formais
Comentario na aula de fragmentos de textos «teóricos» que permiten comprender os trazos formais de maior relevo no período. Por unha banda, sobre a tendencia xeral do conceptismo, unha parte significativa da poética por excelencia arredor do concepto, a de Baltasar Gracián (anexo 1.12); pola outra, fragmentos de libros de Carrillo e Jáuregui sobre a diferenza entre a escuridade verbal e a dificultade conceptual ou de ideas (1.13).
- Realización dun traballo consistente na análise de poemas de autores barrocos. Posible exposición na aula dunha escolma dos mellores.
O obxectivo do traballo é realizar un estudo literario orixinal sobre un mínimo de dous e un máximo de catro poemas escritos por polo menos dous dos tres grandes autores do programa (Lope de Vega, Góngora e Quevedo). O procedemento consiste na selección dos poemas e o tema que se vai abordar no traballo, así como a comunicación a través dun foro específico para este traballo. Unha vez terminado o traballo, deberá facerse unha dobre entrega virtual: un ficheiro pdf co texto e un vídeo no que o alumno sintetice os obxectivos e conclusións alcanzados.
O contido imprescindible do traballo inclúe: título e nome do alumno, breve introdución con indicación do obxectivo e o corpus, análise dos poemas, que incluirá necesariamente o estudo dos seus trazos de estilo, conclusión e bibliografía utilizada. Ademais, os estudantes farán a gravación dun vídeo cunha duración de 1-2 minutos, na que se expliquen os obxectivos e as conclusións fundamentais do traballo.
Os criterios para a avaliación contemplan o seguimento estrito das normas de presentación, o grao de profundidade e desenvolvemento na análise, a capacidade crítica e orixinalidade, a ortografía, redacción e puntuación, e os recursos bibliográficos ou doutro tipo utilizados.
- Elaboración dunha recensión crítica sobre algunha obra incluída na bibliografía da materia, no apartado que abrangue esta unidade didáctica. A recensión do libro ten que ser clara e ordenada, cunha estrutura adecuada. Para conseguilo deben ler con atención o libro e, logo de achegar a súa referencia bibliográfica completa ao comezo (a modo de título), incorporar a seguinte información, de modo flexible e «persoal»:
- Resumo do contido e obxectivos do libro,
- Tipo de obra (estudo literario, edición...),
- Unha breve referencia ao seu autor;
- Estrutura do contido, que debe conter todos os capítulos e apartados iportantes, incluídos posibles apéndices, con indicación sintética das súas propostas ou conclusións esenciais en cada parte;
- Valoración crítica xeral da achega que supón nos seus distintos contidos;
- E finalmente a suxestión de posibles cambios.
As indicacións non pretenden un traballo idéntico, pois cada tipo de libro pide tamén un tipo diferente de recensión, pero as pautas xerais poden servir para todos os casos. As devanditas suxestións enriquécense con exemplos de recensións reais sobre libros relacionados coa materia, publicadas en revistas científicas.
- Participación, con comentarios pertinentes, nos temas de debate que se propoñan a través do foro da aula virtual da materia.
Outras actividades de interese, que non necesariamente se desenvolven todos os cursos, pois poderá depender por exemplo do número de alumnos matriculados e a dispoñibilidade horaria e de espazos, consisten en sesións complementarias de participación voluntaria e fóra do horario lectivo da materia:
- Visita do alumnado coa profesora á Biblioteca Xeral da USC, para que coñezan alí, de modo directo, diversos pormenores relacionados coa historia do libro, a transmisión de textos do século xvii e as edicións de poesía da época, así como coa difusión da lírica de Góngora, Lope de Vega e Quevedo.
- Asistencia a algún congreso ou conferencia relacionados coa poesía do século XVII, que pode contemplar a entrega do resumo dalgún relatorio. Cómpre neste sentido mencionar os congresos internacionais periódicos que organiza o Grupo Quevedo.
- «Obradoiro de paráfrases». A extraordinaria dificultade da lírica barroca aconsella realizar, como actividade complementaria e á marxe das sesións docentes oficiais, un taller práctico onde os estudantes se familiaricen coa paráfrase de poemas ou pasaxes de obras poéticas, explicando a sintaxe e o sentido de lugares afectados por unha especial complexidade.
Adicionalmente, os alumnos poderán participar en diversas actividades organizadas na Facultade de Filoloxía: conferencias impartidas por especialistas; congresos e seminarios; ciclos de cinema, por exemplo sobre adaptacións cinematográficas de obras literarias; representacións teatrais; ou xornadas musicais, entre outras. Tamén se lles facilitará información sobre eventos culturais relacionados que se celebren fora do centro.