CONTIDOS BÁSICOS


As normas ante a innovación

No século XVI prodúcese o apoxeo das preceptivas retóricas, nas cales a literatura carece dun estatuto específico. 

No Barroco, aceléranse os desvíos estilísticos e instáurase unha nova concepción da escritura. 

Xunto ás poéticas xerais, de ton conservador, xorden discursos sobre os novos xéneros que cabe considerar unha resposta conceptual, reivindicativa e normativa, sobre a poesía, a comedia ou a novela que se escriben naquel momento histórico. 

Xorde un cambio de actitude respecto da tradición preceptista do XVI, debido á conciencia de que a lectura restritiva das normas impedía dar resposta aos cambios que se estaban producindo.

Nunha década comprendida entre os dous séculos, XVI e XVII, prodúcese a publicación concentrada dos grandes tratados de poética española: o de Pinciano (aristotélico), o de Carvallo (platónico) e o de Cascales (aristotélico-horaciano), entre outros.

Os dous primeiros reflexionaron sobre a poesía e a actividade do poeta; o terceiro opúxose á poética gongorina. O Cisne de Apolo (1603) de Carvallo reivindicou a inspiración e a escritura como enxeño ou furor inspirado, e cuestionou as normas, limitadoras da creatividade do poeta.

As Tablas poéticas de Cascales (1604, 1617) son mostra de ortodoxia preceptiva na polémica gongorina. O Ejemplar poético (c. 1607) propuxo a acomodación das regras teatrais á práctica.

Imaxe do erudito e humanista español acompañada dun letreiro co seu nome.

Retrato de Francisco Cascales

En todos os casos responden aos cambios que se estaban producindo nos xéneros e os estilos. Revelan a conciencia sobre o valor da arte na creación literaria. Trátase dun século no que reina a innovación no tres grandes xéneros: pola novidade das novelas cervantinas e a arte teatral de Lope, pola ruptura da nova poesía. E isto explica o apoxeo da «crítica literaria» en soportes diversos.

Textos para o comentario na aula

Fragmento de Historia de la crítica moderna (René Wellek).