ALGÚNS FITOS DE RELEVO
Pódense seguir os fitos fundamentais da traxectoria lírica de Lope, percorrendo algunhas das súas obras e tendencias nas distintas etapas. Demostran tanto a amplitude e a variedade, como certas «obsesións» literarias interiorizadas polo escritor.
Ao comezo, na década dos oitenta, cómpre salientar a súa participación no romanceiro novo, cun predominio dos romances mouriscos e pastorís, pero tamén a experimentación coa lírica italianizante e a épica relixiosa.
Os anos seguintes, con Lope xa ao servizo dos Alba arredor dos anos noventa, sobresae un romanceiro máis ben pastoril e o verso de arte maior na égloga e na épica, dos que son exemplo La Arcadia (1598), La Dragontea (1598) e o Isidro (1599).
A transición entre séculos e os primeiros anos da nova centuria implican o predominio do soneto e a materia amorosa. É o momento da difusión impresa de varios volumes sucesivos de Rimas: en 1602, 200 sonetos ademais doutras obras; en 1604, coa adición de églogas, epístolas e romances; xa en 1609, coa Arte nuevo de hacer comedias.
Trátase dunha etapa marcada pola variedade temática: amor, relixión, moral, épica, mitoloxía, metapoesía...
Pero tamén se aprecia a heteroxeneidade formal: cancións tradicionais (letrillas, seguidillas, redondillas), romances, cancións petrarquistas e sonetos, entre outras formas estróficas.
Unha vez máis, a poesía épica, con influencias de Ariosto e Tasso, ocupa un lugar sobranceiro: La hermosura de Angélica (1602) e Jerusalén conquistada (1609).
La hermosura de Angélica
Jerusalén conquistada

As dúas primeiras décadas do século XVII adoitan relacionarse cunha situación anímica proclive ao arrepentimento e á crise relixiosa. É tamén un tempo en que se aprecia nidia a preocupación teórica de Lope sobre a literatura, patente en certas reflexións.
Como noutros momentos, e ao longo da súa traxectoria, inserta numerosos poemas intercalados en volumes de obras en prosa: a novela bizantina El peregrino en su patria (1604) e a pastoril sacra Los pastores de Belén (1612).
Entre os textos estritamente líricos, ocupan un lugar destacado os Soliloquios (1612) e as Rimas sacras (1614). O último volume de versos citado contén poesía penitencial, de arrepentimento, con variedade métrica: inclúe cen sonetos, ademais de oitavas, romances, cancións e epístolas.
Terceira década
A transición cara á terceira década da centuria supón a intensificación da «actualidade» literaria, en particular a que se relaciona co gongorismo e a polémica anticultista.
Emprende neste momento Lope o que a crítica veu denominando unha «apologia pro domo sua», coa que intenta afianzarse en varias frontes polémicas: por unha banda, a aristotélica ou neoaristotélica, no que respecta á súa concepción de dous xéneros, o teatro e a épica; pola outra, a lide contra a lírica gongorina e a oscuridade poética, e tamén a competencia que representa a novidade da prosa cervantina.
Nos volumes titulados La Filomena (1621) e La Circe (1624), a sátira literaria combínase coa exposición da súa doutrina sobre o estilo, pero tamén con mostras do «gongorismo» de Lope, quen rexeita o estilo do seu rival, pero non pode evitar imitalo en certas ocasións, como tantos enxeños da época. A este momento pertencen tamén os Triunfos divinos y otras rimas sacras (1625).
Finais da década dos anos 20
A finais da década dos anos 20 e ata a morte do poeta, a crítica identifica unha etapa de crise profunda á que é usual denominar «ciclo de senectute», que abranguería entre os anos 1627 e 1635. Unha das primeiras manifestacións literarias significativas deste momento é o libro Laurel de Apolo (1630), que consiste nun catálogo crítico de autores contemporáneos e reflicte a súa polémica con Pellicer, en relación coas súas Lecciones solemnes.
Unha magnífica mostra do ton morriñento que tingue parcialmente a súa produción literaria neste período son as célebres «barquillas», catro poemas insertos en La Dorotea (1632), inspirados na tráxica morte de Amarilis e os seus efectos no espírito do poeta.
«Rimas humanas y divinas de Tomé de Burguillos» (1634)
Un ano antes da súa morte, Lope de Vega dá á imprenta o seu volume lírico máis xenial: as Rimas humanas y divinas de Tomé de Burguillos (1634), onde se perfila nidiamente a presenza do heterónimo, personaxe bufonesco alonxado do Belardo dos romances pastoríss.
Nel domina un «cancioneiro» paródico dedicado á lavandeira Juana —que suplanta ás clásicas Belisa, Filis ou Amarilis doutros tempos— e a súa creación heroica máis sobresaínte, o longo poema épico burlesco en silvas La Gatomaquia, protagonizado por gatos que constrúen un triángulo amoroso: Marramaquiz e Micifuz, enfrontados polo amor da fermosa Zapaquilda.
Conviven neste volume a parodia e o pesimismo, cun patente predominio do burlesco. Malia que o título do volume fai referencia explícita ao contido sacro dunha parte, o certo é que a maioría das rimas son «humanas», mentras as «divinas» son escasas.
Outras composicións eminentes deste momento creativo son as chamadas «églogas» extensas: a égloga-epístola «A Claudio» (1632), «Amarilis» (1633), «Filis» (1635) e a «Égloga panegírica al epigrama del serenísimo infante Carlos». Morto xa Lope, no ano 1635, lega aínda para a posteridade o seu derradeiro volume, preparado antes de finar: La vega del Parnaso (1637), que compendia a produción entre 1629 e 1635, e inclúe o poema titulado «Huerto deshecho», no que sobresae unha linguaxe que pode cualificarse como gongorina.