AS EPÍSTOLAS

Hubiera sido yo de algún provecho

si tuviera mecenas mi fortuna,

mas fue tan importuna

que gobernó mi pluma a mi despecho,

tanto que sale (¡qué inmortal porfía!)

a cinco pliegos de mi vida el día.

As epístolas son poemas cultos que adoitan abordar temas de natureza elevada. Este xénero, que se remonta a Horacio e procede de Italia, coñece un considerable desenvolvemento no século XVI, e no XVII rexistra unha apertura a outros asuntos.

En España o xénero inclínase cara á materia moral, con especial atención ao tópico do menosprezo de Corte e a loanza da vida retirada, do que é exemplo paradigmático a célebre Epístola moral a Fabio, de Andrés Fernández de Andrada.

A estrofa habitual empregada pola epístola é o terceto encadeado, composición métricamente culta escrita en versos endecasílabos con rima encadeada, que pecha o encadeamento engadindo un verso máis ao final.

Lope escribiu dúas decenas de epístolas que se caracterizan pola súa considerable extensión, que favorece a existencia dun certo desorde expositivo, e tamén pola excelente calidade dos versos. 

De feito, pódese considerar o principal cultivador de epístolas no Século de Ouro. Estos poemas atópanse dispersos en volumes misceláneos publicados entre comezos do século XVII e a década final da vida de Lope: 

  • As Rimas de 1604 acollen unha, «Al contador Gaspar de Barrionuevo».
  • La Filomena (1621) contén un total de nove, referidas xa no propio prólogo do libro, onde se anuncian algunhas «epístolas familiares».
  • La Circe (1624) integra outras nove epístolas.
  • En Laurel de Apolo (1630) atópase unha. 

Como se pode apreciar, Lope abordou este xénero especialmente na súa madurez. 

Epístola familiar e noticias literarias

Existen nas súas epístolas algúns trazos de relevo. Fronte á materia moral predominante, Lope opta por un tipo de epístola máis persoal, provocando un xiro no xénero horaciano; amplía a súa extensión e o tipo de asuntos tratados; privilexia o comentario e as noticias literarias, sobre si mesmo ou sobre os demais; e, por último, reflicte nela a tristura dun poeta que non consegue o apoio do mecenado que necesita para abandonar o teatro e centrarse na literatura culta, grave.

As características mencionadas son indicio da preferencia do poeta pola epístola familiar fronte á moral, o que determina a presenza constante dun ton íntimo, lóxico polo seu costume de incorporar a súa propia vida á literatura. Non obstante, calquera equivalencia exacta que se desexe postular entre ambas esferas debe estar rexida sempre pola cautela.

Os destinatarios das epístolas lopescas pertencen acotío ao ámbito da realidade e non da ficción; a maioría deles eran homes vencellados ao mundo das letras e ao poder. Así se explica o predominio da «crítica literaria», as reflexións subxectivas sobre a literatura propia e allea do seu tempo, e tamén as queixas sobre os seus problemas, sobre todo os de índole literaria e económica. 

As epístolas de Lope son, en síntese, unha recompilación de noticias de actualidade que permiten unha mellor comprensión da súa traxectoria e do contexto no que se desenvolveu.

                                                                                                         

Volumen 1

Primera página de esta obra llamada "La Filomena" que recoje varios poemas

Volumen 2

Portada ilustrada de esta obra recopilatoria de varios autores