EDICIÓNS PÓSTUMAS
Os poemas de Quevedo foron publicándose parcialmente en antoloxías contemporáneas.
A súa fama explica que numerosas coleccións impresas temperás, concibidas a xeito de antoloxías de poesía contemporánea, recollan algúns dos seus máis coñecidos poemas:
- Flores de poetas ilustres, de 1605, que imprime un total de 18.
- Romancero general, multiplicado en edicións diversas nos primeros anos da centuria.
- Primavera y flor de los mejores romances, de 1629.
- Maravillas del Parnaso, de 1637.
- Romances varios de 1640 e 1643.
1

2

Pero hai que agardar ata despois da morte do escritor, acaecida en 1645, para que se dea a coñecer a primeira edición da súa poesía.
Quevedo, quen traballa intensamente para a publicación dos poemas doutros autores e prologa as suas creacións poéticas (frei Luis de León, Francisco de la Torre ou Lope de Vega), non semella ocuparse das propias ata case o final da súa vida, cando acorda a edición cun amigo, o intelectual González de Salas.
A edición inacabada e póstuma da poesía de Quevedo
Existe constancia documental, no seu Epistolario, de que Quevedo traballa na preparación da edición completa da súa poesía nos últimos meses de vida.
A súa morte, a causa do pésimo estado de saúde co que sae da cadea en 1643, impídelle rematar o proxecto. Por este motivo, a súa lírica imprímese xa póstuma, nas «nove musas», en dous momentos diferentes:
- en 1648, cando González de Salas consegue cumprir ese obxectivo común e leva á imprenta un volume, El Parnaso español, que recolle unha parte moi importante da produción poética quevedesca, estruturada en seis musas cuxas figuras pretenden dar coherencia a xéneros e temas moi diversos;
- en 1670, a instancias do sobriño de Quevedo, Pedro Aldrete, quen leva a término a edición planeada, baixo o título Las tres musas últimas castellanas.
As nove agrupacións, delineadas xa polo propio Quevedo, están distribuídas cun criterio temático en primeira instancia, combinado ás veces co estrófico:
- Musa I, Clío, adicada á poesía heroica.
- Musa II, Poliminia, que contén a poesía moral.
- Musa III, Melpómene, con poesía fúnebre.
- Musa IV, Erato, centrada na poesía amorosa e estruturada en dúas seccións.
- Musa V, Terpsícore, que aglutina poemas burlescos que se cantan e bailan.
- Musa VI, Talía, a máis extensa, que recopila poesías burlescas.
- Musa VII, Euterpe, con sonetos pastorís e «varios».
- Musa VIII, Calíope, na que se editan silvas e, en menor medida, outros poemas.
- Musa IX, Urania, especializada na poesía relixiosa.
Esta ordenación representa unha acusada diferenza respecto ao sucedido coa poesía de Góngora, reunida con criterios métricos e formais no manuscrito «Chacón» e na edición de Vicuña de 1627.
Malia o coidado co que se preparan a partir dos papeis do finado, especialmente a primeira edición de González de Salas, o problema fundamental, irresoluble cos datos actuais, consiste en determinar o grao de intervención dos editores nos textos, aínda sen delimitar e se cadra contrario aos desexos do autor ou á marxe do seu criterio.
Atribucións dubidosas e apócrifos
Outros problemas, engadidos á falla de precisión das exactas manipulacións dos editores póstumos, teñen que ver coas atribucións dubidosas e mesmo cos textos apócrifos, como algúns incluídos na edición de Aldrete.
O volume de 1670, que debía ser culminación dun obxectivo demorado por espazo de tres décadas, constitúe, en boa medida, o xerme dunha gran parte dos erros e problemas que xera, aínda hoxe, a edición crítica da poesía de Quevedo: traballou de xeito menos dilixente que González de Salas, ata o punto de repetir composicións xa editadas por el e incluso atribuir ao seu tío poemas espurios.
1
2

Editores modernos estudaron os problemas de atribución dalgúns poemas impresos por Aldrete, sospeitosos de seren apócrifos. Hoxe admítese que ofrecen garantías os preparados antes por González de Salas e cedidos despois ao sobriño de Quevedo para a configuración das tres musas finais.
1

2

Logo da edición póstuma, producíronse sucesivas reimpresións durante os séculos XVII e XVIII, que, en termos xerais, se limitaron a reproducir os textos compilados por González de Salas e Aldrete. Os volumes dos séculos XIX e XX propiciaron a difusión de novas composicións, pero tamén a proliferación de atribucións falsas.
Non será ata 1963 e 1969-1981 cando apareza a primeira edición da poesía realizada con rigor científico e procedementos filolóxicos modernos: José Manuel Blecua rastrea a tradición manuscrita e impresa, localiza novos códices e poemas soltos, estuda a súa filiación e elimina do corpus os atribuídos indebidamente. Desde entonces, realízanse edicións críticas e anotadas só de conxuntos pequenos da poesía de Quevedo.
Aos problemas mencionados, relacionados coa transmisión manuscrita e impresa, éngadese un terceiro obstáculo, que ten que ver co funcionamento do «obradoiro» da escritura quevediana: existen numerosos textos con versións variantes, que foron reescritos con obxectivos diversos e para seren introducidos e interpretados en contextos diferentes, un trazo propio do usus scribendi de Quevedo, que afecta tamén á súa prosa.
Un caso elocuente desta última dificultade é a silva «¡Oh tú, que inadvertido peregrinas», que comparte tema e estrutura con outro poema, «¡Oh tú, que con dudosos pasos mides», pero presenta numerosas variantes redaccionais. As versións suxiren que o autor as considerou textos diferentes: deben respectarse ambos, porque un non invalida o outro.