PRESENTACIÓN


¿Sabías que…Quevedo é o último gran poeta do Século de Ouro, e a súa obra representa a culminación dun período extraordinario para a historia da literatura española?

Pintura con grabado do nome do poeta.

«obscurecer lo claro es borrar, y no 

escribir [...] no solo es reprehensible 

escribir escuro, sino poco claro [...]

De buena gana lloro la satisfación con

que se llaman hoy algunos cultos,

 siendo temerarios y monstruosos».

Francisco de Quevedo, nado en 1580 e integrante da segunda «xeración» de autores barrocos, é quen de construír unha proposta lírica orixinal, estimulada polo éxito e a competencia de enxeños xa consagrados como Góngora e Lope de Vega. 

A súa base atópase na erudición humanista e na recuperación do mundo clásico. 

Situado nun contexto de confluencia e desgaste das distintas tradicións que converxen na literatura barroca, en particular o petrarquismo, a cuxa desaparición contribúe decisivamente, pecha a tríada canónica de autores do período cunha obra peculiar. 

Nela destacan o desenvolvemento da materia moral e a configuración dun singular corpus de silvas, xénero do que se proclama pioneiro no contexto español. 

Non tivo menor relevo a súa aportación no eido do romance: a estética matonesca, a xerga de germanías e os personaxes rufianescos, potenciados polo conceptismo e a agudeza, dan vida a unhas jácaras nas que foi mestre ineludible para os que imitaron a súa creación xenial.

Esta obra poética, singular no século XVII, goza dunha fortuna desigual: mentres a vertente satírico-burlesca acada o aplauso inmediato dentro e fóra de España, o Quevedo moral e amoroso ten menos difusión no seu tempo, pero o seu impacto resulta aínda máis duradeiro, nos séculos seguintes e ata hoxe.

O seu estilo conceptista, recoñecible en caricaturas grotescas de personaxes inesquecibles, comparte honores hoxe cos seus versos sobre a vida e a morte ou a eternidade do sentimento amoroso. 

Estas facetas admirables contribúen de xeito decisivo, en conxunto, a outorgarlle un lugar preeminente no Parnaso literario.

Debuxo de Quevedo.

 Retrato de Francisco de Quevedo

Quevedo é o último gran poeta do Século de Ouro, e a súa obra representa a culminación dun período extraordinario para a historia da literatura española.

Cando inicia a sua traxectoria, atópase cunha tradición variada e fecunda; este feito, engadido á súa ilimitada ambición literaria, explica que se propuxera, e conseguira, a renovación das distintas modalidades poéticas do seu tempo, algunhas delas xa desgastadas despois de décadas e mesmo séculos de imitación, como ocorre co petrarquismo. 

Aínda que os procedementos empregados para a renovación varían no caso das distintas tradicións específicas, o certo é que a súa pegada orixinal existe mesmo en ámbitos nos que semellaba imposible aportar algo novo xa.

Características da súa figura

Debuxo de Francisco de Quevedo con roupa de gala e coroa de loureiro.Quevedo desenvolve a súa actividade como poeta, narrador e dramaturgo, en boa medida grazas á súa medianía económica: a súa posición familiar na baixa nobreza, sempre vencellada ao ámbito da corte, permítelle dedicarse á creación literaria. 

Un dos trazos máis característicos da súa figura consiste no feito de que Quevedo é un intelectual, cualidade que o afasta de Lope e Góngora. 

En consecuencia, non só posúe obra nos diferentes xéneros de ficción, en prosa e en verso, senón que tamén escribe unha ampla obra teórica, de carácter filosófico-moral, na que analiza os variados problemas do seu tempo. 

Cómpre salientar outra faceta de relevo: é tamén un peculiar «teórico» da política e, aínda que non desenvolveu un pensamento ordenado e sistemático como certos tratadistas da época, escribiu sobre ela, en parte pola súa estreita participación en asuntos públicos. 

Esta mestura cos acontecementos políticos, dos que é testemuña de excepción, explica a súa vida azarosa e, tamén, as sucesivas prisións que sofre, ata a última e definitiva, entre 1639 e 1643. 

Quevedo desenvolve así mesmo unha rica faceta como filólogo ou erudito, amosando un perfil próximo á figura dos humanistas europeos. De feito, mantén unha temperá relación epistolar co célebre erudito belga Justo Lipsio, coa que tenta fortalecer este trazo, que comprende tamén o seu labor como tradutor de textos clásicos e bíblicos. 

En resumo, Quevedo engádelle á súa condición de enxeño literario de primeira orde, un perfil político e intelectual sen parangón entre os escritores do seu tempo.

Atopámonos en consecuencia diante dun escritor cun acusado sentido humanista do oficio, que cre nunha poesía eficaz, cun valor doctrinal, que vai máis aló do simple entretemento.

A devandita actitude enlaza co principio clasicista de utilidade, de valor moral, identificable en toda a súa poesía, non só na máis transcendente.

A súa poesía convértese así nun xeito de difundir as súas ideas, compendiando as súas perspectivas líricas, políticas e filosóficas. No caso da lírica moral, que Quevedo domina como autor barroco máis significativo, convértea nun particular xeito de análise da sociedade da súa época.

Este autor recupera e actualiza os moldes octosilábicos no caso dos romances e as letrillas.

A culminación desta lectura renovada da tradición atópase nas jácaras, poesía rufianesca protagonizada por delincuentes, que Quevedo consegue transferir ao ámbito da lírica culta, dándolle unha vixencia inusitada, na que mesmo teñen cabida ramificacións ao divino, en consonancia coa moda dos contrafacta barrocos.

Na súa poesía moral destacan o fondo existencial dos seus versos e a densidade expresiva; na amorosa, o desengano e a vontade de transcendencia.

Notas biográficas